الگوپذیری از رجزهای امام حسین (علیه السلام) و یارانشان در عاشورا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌پژوه سطح چهار رشتۀ تفسیر تطبیقی، مؤسسۀ آموزش عالی حضرت خدیجه (س) بابل، حوزۀ علمیۀ قم.

10.61186/has.2021.385

چکیده

یکی از مهم‏ترین روش‌‏های تربیتی، روش الگویی است. در اسلام نیز به مسئلۀ پیروی از الگوها توجه ویژه شده است. بهترین افراد در اسلام برای سرمشق‌قراردادن ائمۀ اطهار (ع) هستند که به‌عنوان امام و اسوه معرفی شده‌‏اند. برای الگوگیری حماسی نیز بزرگ‏ترین واقعۀ حماسی عاشوراست. یکی از جلوه‌‏های حماسۀ عاشورا رجزخوانی است که این مقاله به روش توصیفی‌تحلیلی به مسئلۀ الگوپذیری حماسی از رجزهای عاشورا می‏‌پردازد. این مبحث شامل دو بخش رفتاری و گفتاری است که این مقاله به بخش گفتاری رجزها در عاشورا نظر دارد. با بررسی در منابع مرتبط با موضوع این نتیجه حاصل شد که بیشترین رجزخوانی در عاشورا مربوط به یاران امام حسین (ع) است که به حقانیت خود یقین داشتند. مهم‌ترین رجزها بیشتر در حوزه‏‌های ایجاد ترس در دشمن، معرفی خود و رهبر، تبیین عقاید و بیان هدف و عاقبت کار هستند که دارای قابلیت الگودهی در زمینۀ آزادگی، حق‏‌طلبی، دلیری و سایر صفات حماسی در قالب اثرگذار و ماندگار شعر همراه با ریتم قوی هستند که منتقل‌کنندۀ پایداری در دفاع از اسلام و ارزش‏های انسانی برای همۀ نسل‏‌ها در همۀ عصرهاست.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای.
  2. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، 1362، الخصال، قم: جامعه مدرسین.
  3. ابن‌درید، محمدبن‌حسن، 1988، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین.
  4. ابن‌شهرآشوب، محمدبن‌علی، 1379ق، مناقب آل أبی‌طالب:، قم: علامه.
  5. ابن‌طاووس، علی‌بن‌موسی، 1380، لهوف، ترجمۀ میرابوطالبی، قم: دلیل ما.
  6. اکبری، محمود، 1390، مذهب‏گرایی و مذهب‏گریزی جوانان، قم: فتیان.
  7. الهامی‏نیا، علی‏اصغر، بی‌تا، تبلیغ در قرآن، قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه.
  8. امیری خراسانی، احمد و عصمت اکرمی‌نیا، بهار و تابستان1396، «جایگاه رجز در شعر دفاع مقدس»، ادبیات پایداری، س۹،ش16، ص۲۱ تا ۴۰.
  9. امینی، ابراهیم، 1387، اسلام و تعلیم و تربیت، چ3، قم: بوستان کتاب.
  10. انوری، حسن، 1382، فرهنگ بزرگ سخن، چ2، تهران: سخن.
  11. بستانی، فؤاد افرام، 1375‏، فرهنگ ابجدی، ترجمۀ رضا مهیار، چ2، تهران: انتشارات اسلامی.
  12. بصیری، محمدصادق و معصومه یحیی زاده مقنی، پاییز و زمستان1395، «تصویر آب در رجز آیینه‌داران کربلا»، ادبیات پایداری، س۸،ش15، ص۸۱ تا ۱۰۲.
  13. حاتم‌پور، شبنم و حسن خاطره پور، بهار و تابستان1397، «بررسی تأثیر شعر بر کاهش افسردگی و افزایش خوش بینی»، زبان و ادبیات فارسی، س26، ش84، ص۵۱ تا ۷۳.
  14. حسینی، سیدمعصوم و دیگران، اسفند1397، «بررسی ساختار موسیقایی سورۀ مبارکۀ ‌”العادیات“»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، س۷، ش2، ص۱۰۰ تا ۱۱۷.
  15. حمیری، نشوان‌بن‌سعید، 1420، شمس العلوم، به‌تحقیقِ مطهربن‌علی اریانی و دیگران، دمشق: دار الفکر.
  16. داودی، سعید و مهدی رستم‌نژاد، 1387، عاشورا، ریشه‏ها، انگیزه‏ها، رویدادها، پیامدها، چ5، قم: انتشارات امام علی‌بن‌ابی‏طالب7.
  17. دهخدا، علی اکبر، 1372، لغت‌نامۀ دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  18. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، بی‌تا، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم ـ الدار الشامیه.
  19. زارع، غلامعلی و ربیع رضوی، بهار و تابستان1390، «کارکرد حماسه در دوران معاصر»، ادبیات پایداری، س۳، ش5، ص۱۶۳ تا ۱۸۴.
  20. سلیمانی دره باغی، فاطمه، پاییز و زمستان1394، «شعر از نگاه ابن‌سینا و نقش آن در فرهنگ‌سازی»، حکمت سینوی ، س۱۹، ش54، ص61 تا 78.
  21. سیدی، حسین و هوشنگ استادی، زمستان1388، «تجلی عاشورا و انتقلاب حسینی در شعر شیعه»، شیعه‌شناسی، س7، ش28، ص۱۴۹ تا ۱۸۲.
  22. شجایی، مهدی، ۱۳۸۸، مردان و رجزهایشان، ، چ۶، تهران: نیستان.
  23. صالحی مازندرانی، محمدرضا و رضا گورویی، پاییز و زمستان1398، «بازتاب تأثیر موسیقی واژگان در ایجاد فضای حماسی در بروزنامه»، علوم ادبی، س9، ش۱۶، ص۲۰۷ تا ۲۳۲.
  24. عباسی مقدم، مصطفی، 1371، نقش اسوه‌ها در تبلیغ و تربیت، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  25. عمید، حسن، 1381، فرهنگ عمید، چ8، تهران: امیرکبیر.
  26. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، 1409، کتاب العین، چ2، قم: نشر هجرت.
  27. فلاح رفیع، علی، پاییز و زمستان1391، «روش‌شناسی الگو در انتقال ارزش‌ها»، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، س4، ش2، ص۳۳ تا ۵۷.
  28. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی، بی‌تا، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار،به‌تحقیقِ عبدالزهراء علوی و محمدباقر محمودی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  29. محدثی، جواد، 1374، فرهنگ عاشورا، قم: معروف.
  30. مکارم شیرازی، ناصر، 1374، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  31. ___، 1385، یکصدوده سرمشق از سخنان حضرت علی7، قم: مدرسه الامام علی‌بن‌ابی‌طالب7.
  32. موسوی گرمارودی، مرتضی، پاییز1396، «نگاهی به رجزهای اصحاب عاشورا و اهداف آن‌ها»، سفینه، س۱۴، ش56، ص۱۴۶ تا ۱۸۸.
  33. میر ابوالقاسمی، محمدتقی، بی‌تا، نقش الگوها در تربیت، تهران: بعثت.
  34. نایینی، علی‏محمد و علی فلاح‏پور، 1393، بررسی نقش نوحه‏ها و اشعار حماسی بر روحیه و انگیزۀ رزمندگان در دفاع مقدس، موزه دفاع مقدس و ترویج فرهنگ مقاومت.
  35. وحیدی فردوسی، علی و محسن الویری، پاییز1395، «تحلیل کارکرد ارتباطی رجزهای یاران امام حسین7 در قیام عاشورا»، مطالعات فرهنگ – ارتباطات، س۱۷، ش۳۵، ص167 تا 190.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار