بررسی و نقد نظریۀ شکل‌گیری تشیع فقاهتی در عصر صادقین علیهماالسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهرکرد.

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم قم.

3 استادیار گروه حقوق دانشگاه شهرکرد.

10.61186/has.2024.1284.1057

چکیده

تاریخ شکل‌گیری تشیع فقاهتی از دیرباز محل توجه مورخان مسلمان و خاورپژوهان غیرمسلمان بوده و دیدگاه‌های برون و درون‌دینی متعددی دراین‌باره مطرح شده است. مسئلۀ اصلی پژوهش مبدأ زمانی ایجاد تشیع فقاهتی است. نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی‌تحلیلی و شیوۀ کتابخانه‌ای بر آن است تا با بررسی دیدگاه‌ شکل‌گیری تشیع فقاهتی در عصر صادقین علیهماالسلام با نگاهی درون‌دینی، هم‌زمانی شکل‌گیری تشیع اعتقادی و فقاهتی با عصر نبوی صلی‌الله‌علیه‌وآله را اثبات کند. از یافته‌های پژوهش می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: 1. ایجاد و شکل‌گیری مبانی مذهب تشیع در عصر نبوی صلی‌الله‌علیه‌وآله و تداوم آن در تأسی سیاسی و دینی از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام؛ 2. شواهد تاریخی و کتاب‌های فقهی شاهد و مؤید بر وجود دیدگاه‌های فقهی و مراجعات مردمی به امام علی علیه‌السلام به‌عنوان دلیل انتخاب این دیدگاه؛ 3. انتشار روایات و آثار با یاری شیعیان در قالب متون فقهی در عصر صادقین علیهماالسلام با توجه به وجود شرایط خاص تقیه با هدف حراست از میراث تشیع.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن‌حزم، ابومحمد على بن احمد، بی‌تا، المحلّى فی شرح المجلّى، به‌تحقیقِ احمدمحمد شاکر، بیروت: دار الجیل.
  2. ابن‌خزاز، علی بن محمد، 1401ق، کفایة الاثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر:، قم: بیدار.
  3. ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، 1406، دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر، به‌تحقیقِ خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر.
  4. ابن‌زنجویه النسائی، حمید، بی‌تا، الاموال، به‌تحقیقِ شاکر زیب‌فیاض، عربستان: ملک فیصل.
  5. ابن‌سعد الهاشمی البصری، محمد بن سعد، 1410، الطبقات الکبرى، به‌تحقیقِ محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  6. ابن‌سلام، ابوعبیده قاسم، 1408، الاموال، به‌تحقیقِ محمدخلیل هراس، بیروت: دار الفکر.
  7. ابن‌شعبه حرانی، حسن بن على، 1394، تحف العقول عن آل الرسول:، بیروت: مؤسسه اعلمی.
  8. ابن‌شهرآشوب مازندرانی، ابوجعفر، 1379ق، المناقب آل ابی‌طالب:، قم: مؤسسة العلامة للنشر.
  9. ابن‌عبدالبر، ابوعمر، 1412، الاستیعاب، به‌تحقیقِ علی‌محمد البجاوی، بیروت: دار الجیل.
  10. ___، 1387ق ، التمهید، به‌تحقیقِ مصطفى بن أحمدالعلوی، مغرب: وزارة عموم الأوقاف و الشؤون الإسلامی.
  11. ابن‌ماجه قزوینی، محمد بن یزید، بی‌تا، سنن ابن‌ماجه، به‌تحقیقِ محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت: دار الفکر.
  12. ابوزهره، محمد، بی‌تا، المذاهب الاسلامیة، قاهره: دار الفکر العربی.
  13. امین، احمد، 2003، ضحی الإسلام؛ نشأه العلوم فی الزمان العباسی الأول، قاهره: مکتبه الأسره.
  14. ___، 1933، فجر الاسلام، بیروت: دار الکتاب العربی.
  15. امین، سیدمحسن، 1403، اعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  16. توال، فرانسوا، 1370، ژئوپولوتیک شیعه، ترجمۀ محمدرضا عطایی، مشهد: آستان قدس رضوی.
  17. حرعاملی، محمد بن حسن، بی‌تا، وسائل الشیعه، به‌تحقیقِ محمد الرازی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  18. دوایت، م.دونالدسن، 1410ق، عقیده الشیعه، بیروت: نشر مفید.
  19. زید بن علی، 1387، مسند الامام زید للامام زید بن علی بن الحسین بن ابی‌طالب7، قم: موسسۀ فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.
  20. زین عاملی، محمدحسین، بی‌تا، الشیعه فی التاریخ، ترجمۀ علی‌رضا قاسم‌آقا، تهران: بی‌نا.
  21. سیوطی، جلال‌الدین، بی‌تا، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت: الدار المعرفة.
  22. صدر، سیدمحمدباقر، 1417، نشأه التشیع و الشیعه، قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
  23. صدوق، محمد بن علی، 1395، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه.
  24. طبری، محمد بن جریر، 1415، المسترشد فی‌الامامة علی بن ابی‌طالب7، قم: مؤسسة الثقافة الإسلامیة لکوشانبور.
  25. ___، 1413، دلائل الامامة، به‌تحقیقِ الدراسات الاسلامیه، قم: مرکز الطباعه و النشر فی مؤسسه البعثه.
  26. ___، 1387ق، تاریخ الأمم و الملوک‏، به‌تحقیقِ محمد أبوالفضل‌ ابراهیم، بیروت: دار التراث.
  27. طوسی، محمد بن حسن، 1404، اختیار معرفة الرجال (رجال‌کشی)، به‌تصحیحِ میرداماد استرآبادی، قم: مؤسسة آل البیت:.
  28. ___، 1417، الفهرست، به‌تحقیقِ جواد القیومی، بی‌جا: مؤسسة نشر الفقاهة.
  29. ___، ۱۳۸۲ق، تهذیب الاحکام، نجف: چاپ حسن موسوی خرسان.
  30. عاملی، محمد بن حسن، 1376، وسائل الشیعه، تهران: چاپخانۀ اسلامی.
  31. عبدالرزاق، علی، بی‌تا، الاسلام و اصول الحکم، بیروت: مکتبة الحیاة.
  32. علم‌الهدی، علی بن حسین، 1410، رسائل، قم: دار القرآن الکریم.
  33. فیاض، عبدالله، 1382، پیدایش و گسترش تشیع، ترجمۀ جواد خاتمی، سبزوار: ابن‌یمین.
  34. کلینى، محمد بن یعقوب، 1362، الکافی، تهران: اسلامیه.
  35. ___، 1375، الکافی، ترجمۀ سیدمحمدباقر کمره‏اى، قم: اسوه.
  36. کاشف‌الغطاء، محمدحسین، 1410، اصل الشیعة و اصولها، بیروت: دار الاضواء.
  37. کشی، محمد بن عمر، 1363، رجال کشی، قم: مؤسسة آل البیت:.
  38. گلدتیسهر، اینگناتس، بی‌تا، العقیدة و الشریعة فی الاسلام، ترجمۀ عربیِ محمدیوسف موسی، بی‌جا: بی‌نا.
  39. لالانی، ارزینا.آ.ر، 1381، نخستین اندیشه‌های شیعی تعالیم امام محمد باقر7، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.
  40. مالک بن انس، 1406، المؤطا، به‌تحقیقِ محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  41. مدنی، سیدعلی‌خان، 1397ق، الدرجات الرفیعة فی طبقات الشیعة، قم: منشورات مکتبة بصیرتی.
  42. مظفر، محمدرضا، 1379، تاریخ تشیع، ترجمۀ سیدمحمدباقر حجتی، قم: نشر فرهنگ اسلامی.
  43. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، 1414، الاعتقادات و تصحیح الاعتقادات، قم: کنگرة شیخ مفید.
  44. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی، 1416، رجال نجاشی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  45. نوبختی، حسن بن موسی، ۱۳۵۳، فرق الشیعه، ترجمۀ محمدجواد مشکور، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  46. نوری، میرزاحسین، 1408، مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت الإحیاء التراث.
  47. نووی، ابوزکریا، 1407، شرح مسلم، بیروت: دار الکتاب العربی.
  48. یعقوبی، احمد، 1425، تاریخ یعقوبی، قم: انتشارات المکتبة الحیدریه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار