گسترۀ علم امام علیه‌السلام ازمنظر ابراهیم ثقفی در الغارات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشتۀ تاریخ اهل‌بیت علیهم‌السلام، مجتمع تاریخ، سیره و تمدن اسلامی وابسته به جامعه المصطفی العالمیه.

2 گروه تاریخ اهل‌بیت علیهم‌السلام، مجتمع تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه، قم.

10.61186/has.2024.1914.1071

چکیده

بحث و بررسی دربارۀ مسئلۀ گسترۀ علم امام علیه‌السلام در محافل کلامی و تاریخی شیعه سابقه‌ای دیرین به خود دیده است. در نوشتار حاضر کوشش شده است تا دربارۀ این مسئلۀ بحث‌برانگیز مطالبی ارائه شود. با توجه به اینکه یکی از رایج‌ترین روش‌های مطالعات این‌چنینی رجوع به منابع قدیمی و اصیل می‌باشد، کتاب الغارات نوشتۀ ابراهیم بن محمد ثقفی اصفهانی (م283ق) گزینش شده است. قدمت تاریخی کتاب، برخورداری گزارشات از سند متصل، وجاهت نویسنده و محل استناد قرار گرفتن مطالب آن توسط نویسندگان قرون بعد، از جایگاه و اهمیت والای این کتاب خبر می‌دهند. یافته‌های این تحقیق حاکی از قریب به ده روایتِ اثبات‌کنندۀ «علم غیب» و سه روایتِ نفی‌کنندۀ آن است که البته باوجود امکان جمع میان این روایات، اثبات این‌گونه از علم و درمجموع اثبات «مرجعیت علمی» برای اهل‌بیت علیهم‌السلام را امکان‌پذیر و منطقی می‌کند. روش این تحقیق به‌صورت توصیفی‌تحلیلی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن‌ابی‌الحدید، 1404ق، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبۀ آیت الله العظمی المرعشی النجفی.
  2. ابن‌الندیم، احمد بن عبدالله، 1931، ذکر خبر اصبهان، تهران: چاپ افست.
  3. ابن‌داوود، 1972، کتاب الرجال، نجف: چاپ محمد صادق آل بحرالعلوم.
  4. ابن‌منظور، محمد، 1415، لسان العرب، بیروت: دار الفکر.
  5. اصفهانی، راغب، 1412، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار الشامیۀ.
  6. امینی، عبدالحسین، 1416، الغدیر، قم: مرکز الغدیر.
  7. بخشی، منصوره، 1393، تاریخ‌نگاران امامیه، قم: نشر جامعۀ الزهراء.
  8. ثقفی، محمد بن ابراهیم، 1410، الغارات، قم: دار الکتاب الاسلامی.
  9. جمعی از مولفان، 1393، دانشنامۀ جهان اسلام، تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی.
  10. جمعی از مولفان، 1399، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  11. حسن بگی، علی و دیگران، پاییز1398، «کیفیت و کمیت علم امام7 در روایات»، تحقیقات کلامی، س۷، ش26، ص۳۹ تا ۵۶.
  12. حمادی، عبدالرضا، دی1390، «گسترۀ علم امام7 ازمنظر کلینی و صفار»، امامت‌پژوهی، س۱، ش۴، ص۵۷ تا ۷۹.
  13. رفیعی محمدی، ناصر، پاییز و زمستان1393، «علم غیب ائمه:»، مطالعات اهل‌بیت‌شناسی، س۱، ش1، ص۹ تا ۲۰.
  14. سزگین، فؤاد، 1983، تاریخ التراث العربی، ترجمۀ عربیِ محمودفهمی حجازی و دیگران، ریاض: بی‌نا.
  15. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، 1382ق، الأنساب، حیدرآباد: مجلس دائرة المعارف العثمانیة.
  16. شوشتری، محمدتقی، 1390، قضاوت‌های امیرالمؤمنین علی7، ترجمۀ سیدعلی‌محمد موسوی جزائری، قم: مؤسسۀ انتشارات اسلامی.
  17. طوسی، محمد بن حسن، 1420، فهرست کتب الشیعه، قم: چاپ عبدالعزیز طباطبایی.
  18. طهرانی، آقابزرگ، 1408، الذریعه إلی تصانیف الشیعه، قم: نشر اسماعیلیان.
  19. عسقلانی، ابن‌حجر، 1971، لسان المیزان، بیروت: چاپ افست.
  20. فاریاب، محمدحسین، اسفند1395، «بررسی دیدگاه متکلمان امامیه دربارۀ گسترۀ علم امام با تکیه بر روایات»، تحقیقات کلامی، س۴، ش15، ص۲۷ تا ۴۴.
  21. فرضی پوریان، محمد، خرداد1398، «شأنی یا فعلیبودن علم امام معصوم7»، کلام اسلامی، س۲۸، ش109، ص۷۷ تا ۹۱.
  22. فیومی، احمد، 1405، مصباح المنیر، قم: دار الهجرۀ.
  23. مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، 1416، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث.
  24. مجلسی، محمدباقر، 1403، بحار الانوار، بی‌جا: موسسة الوفاء.
  25. ___، 1378، وجیزة فی الرجال، تهران: چاپ محمدکاظم رحمان ستایش.
  26. مراد، یحیی، 1424، عالم الغیب بین الوحی و العقل، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
  27. مظفر، محمد حسین، 1384، علم الإمام، نجف الأشرف: مطبعۀ الحیدریۀ.
  28. منافی، حسین و عزالدین رضانژاد، پاییز1395، «قرآن کریم و مرجعیت علمی اهل‌بیت:»، علوم و معارف قرآن و حدیث، س۳، ش8، ص۷۸ تا ۹۸.
  29. مهدوی، مصلح‌الدین، 1386، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان.
  30. نجاشی، احمد بن علی، 1407، رجال، قم: چاپ موسی شبیری زنجانی.
  31. نوری، میرزاحسین، بی‌تا، خاتمۀ مستدرک الوسائل، قم: مؤسسۀ آل البیت.
  32. واعظی، حسین، بهار1392، «گستره و چگونگی علم امام ازمنظر کتاب و سنت و عقل»، سفیر نور، س۹، ش25، ص۱۸۵ تا ۲۰۹.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار