منطق علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام در انتصاب والیان کوفه و یمن و مصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ سطح سۀ رشتۀ تاریخ و سیرۀ اهل‌بیت علیهم‌السلام، مدرسۀ تخصصی قرآن و عترت، حوزۀ علمیۀ خراسان.

2 رییس گروه سادات و انساب بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی

3 استاد حوزۀ علمیۀ خراسان.

10.61186/has.2024.1921.1074

چکیده

زمانۀ خلافت قریب به پنج‌سالۀ علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام و ساختار و سازوکار حکمرانی ایشان پیوسته محل توجه مورخان و پژوهشگران بوده و است. بی‌تردید از مهمترین ارکان حکومت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام والیان و فرمانداران او هستند که نقشی بی‌بدیل در ادارۀ حکومت و پیشبرد آن داشته‌اند؛ ازاین‌رو پژوهش‌های مختلفی دربارۀ شخصیت و کارنامۀ آن‌ها در چارچوب خلافت خلیفۀ چهارم مسلمانان انجام گرفته است. در این میان ارتباط بین شخصیت و کارنامۀ والی با منطقه‌ای که در آن به امارت برگزیده شده است و اینکه علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام به آن توجه کرده‌اند یا نه، سوال مهمی است که نگارنده درصدد پاسخ به آن برآمده و در مرحلۀ نخست برخی مناطق مهم جغرافیای حکومت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام (کوفه، یمن، مصر و مدائن) را بررسی کرده است. گفتنی است نتایج این پژوهش که بی‌تردید کمک بسزایی به دولتمردان و حکمرانان اسلامی در کم‌وکیف انتصاب کارگزارانشان می‌کند نشان می‌دهد که در زمانۀ حکمرانی علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام انتصاب هر فرد بسته به شرایط جغرافیایی و سیاسی و اجتماعی انجام گرفته و ارتباط تنگاتنگی میان کارنامه و شخصیت والی و محلی که بدان گماشته شده وجود دارد. گفتنی است این پژوهش به روش توصیفی‌تحلیلی و با تأکید بر مطالعات تطبیقی انجام شده و اطلاعات آن به شیوۀ کتابخانه‌‌ای جمع‌آوری شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن‌اثیر، علی بن اباالکرم، 1417، الکامل فی تاریخ، به‌تحقیقِ عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دار الکتب العربی.
  2. ابن‌شبه، ابوزید عمر النمیری البصری، 1401، تاریخ المدینة المنورة، به‌تحقیقِ فهیم محمد شلتوت، قم: دار الفکر.
  3. ابن‌ماکولا، سعد الملک، 1411، الإکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف والمختلف فی الأسماء والکنى والأنساب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  4. ابن‌هشام، 1375، السیرة النبویة، به‌تحقیقِ مصطفی السقا، چ۲، مصر: شرکه مکتبه و مطبعه البابی الحلبی.
  5. ابوعبید، قاسم بن سلّام، 1410، النسب، به‌تحقیقِ مریم محمد خیر الدرع، بیروت: دار الفکر.
  6. احمدی میانجی، علی، 1426، مکاتیب الائمة:،به‌تصحیحِ مجتبى فرجى‏، قم: دار الحدیث.
  7. بغدادی، محمد بن حبیب، 1431، المحبر، به‌تحقیقِ إیلزة لیختن شتیتر، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  8. بلاذری، احمد بن یحیی، 1417، انساب الاشراف، به‌تحقیقِ سهیل زکار و ریاض الزرکلی، بیروت: دار الفکر.
  9. ___، 1988، فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  10. بلعمی، ابوعلی، 1373، تاریخ‌نامۀ طبری، به‌تحقیقِ محمد روشن، چ۳، تهران: البرز.
  11. ثقفی، ابراهیم بن محمد، 1395، الغارات، به‌تحقیقِ جلال الدین محدث‏، ‏تهران: انجمن آثار ملى.
  12. جمال الدین، یوسف بن تغری بردی، 1431، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، مصر: وزارة الثقافة و الإرشاد القومی دار الکتب.
  13. الجنابی، کاظم، 1435، تخطیط مدینة الکوفة، بی‌جا، بی‌نا.
  14. علی، جواد، 2001، المفصل فى تاریخ العرب قبل الإسلام، بیروت: دار الساقی.
  15. دارمی، محمد ابن‌حبان، 1393ق، الثقات، تحت مراقبة محمد عبدالمعید خان، حیدرآباد الدکن الهند: دائرة المعارف العثمانیة.
  16. دمشقی، عمرو بن کثیر، 1408، البدایة و النهایة، به‌تحقیقِ علی شیری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  17. ذاکری، علی‌اکبر، 1386، سیمای کارگزاران، چ۵، قم: بوستان کتاب.
  18. ___، 1386، سیمای کارگزاران، چ۵، قم: بوستان کتاب.
  19. رازی، احمد بن عبدالله، 1401، تاریخ مدینه صنعا، به‌تحقیقِ حسین بن عبدالله العمری، صنعا: چاپ محقق.
  20. سیدرضی، محمد‌ بن حسین، 1393، نهج البلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، چ۱۸، قم: پیام مقدس.
  21. الطبری، محمد بن جریر، 1387، تاریخ الرسل و الملوک، چ۲، بیروت: دار التراث.
  22. طوسی، محمد بن الحسن، ۱۴۱۴، الامالی، به‌تحقیقِ مؤسسة البعثة، قم: دار الثقافة.
  23. عسقلانی، احمد بن علی، 1415، الاصابة فی تمییز الصحابة، به‌تحقیقِ عادل أحمد عبدالموجود و على محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  24. علم‌الهدى، على بن حسین، 1377‏، تنزیه الأنبیاء:، ‏قم‏: دار الشریف الرضی.
  25. العلی، صالح احمد، 2004، الفتوحات الاسلامیه، بیروت: المطبوعات للتوزیع و النشر.
  26. قرطبی، یوسف بن عبدالله، 1424، جامع بیان العلم و فضله، به‌تحقیقِ أبوعبدالرحمن فواز أحمد زمرلی، کویت: مؤسسة الریان.
  27. ___، 1412، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، بیروت: دار الجیل.
  28. بخاری، ابوعبدالله، بی‌تا، تاریخ الکبیر، تصحیح النسخة الإلکترونیة الشیخ محمود محمد خلیل، طبع تحت مراقبة محمد عبدالمعید خان، حیدرآباد الدکن: دائرة المعارف العثمانیة.
  29. قلقشندی، احمد بن علی، 1985، مآثر الإنافة فی معالم الخلافة، به‌تحقیقِ عبدالستار أحمد فراج، چ۲، کویت: مطبعة حکومة الکویت.
  30. کحاله، عمر رضا، 1414، معجم قبائل عرب، بیروت: موسسة الرسالة.
  31. کلبی، هشام بن محمد، 1408، نسب معد و الیمن الکبیر، به‌تحقیقِ الدکتور ناجی حسن، مصر: عالم الکتب، مکتبة النهضة العربیة.
  32. کندی، محمد بن یوسف، 1424، الولاة المصر و کتاب القضاة للکندی، به‌تحقیقِ محمد حسن محمد حسن إسماعیل و أحمد فرید المزیدی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  33. مقدسی، المطهر بن طاهر، 1899، البدء و التاریخ، پاریس: چاپ پاریس.
  34. منتظرالقائم، اصغر، 1396، نقش قبائل یمنی در حمایت از اهل بیت:، چ۲، قم: بوستان کتاب.
  35. منقری، نصربن مزاحم، 1404، وقعة صفین، به‌تحقیقِ عبدالسلام محمد هارون ، چ۲، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
  36. نوری،حسین بن محمدتقی، 1408، مستدرک الوسائل و مستنبط الوسائل، قم: مؤسسة آل البیت:.
  37. نیسابوری، أبوعبدالله محمد بن عبدالله الحاکم، 1411، المستدرک على الصحیحین، به‌تحقیقِ مصطفى عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  38. واقدی، محمد بن عمر، 1410، الردة مع نبذة من فتوح العراق و ذکر المثنى بن حارثة الشیبانی، به‌تحقیقِ یحیى الجبوری، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  39. ابن‌فرات، وثیمة بن موسی، 1951، قطع من کتاب الرده و هی ماخوذه من کتاب الاصابه لابن‌حجر العسقلانی، بی‌جا: مطبعه مجتمع العلماء و الادباء.
  40. وردانی، صالح، 1414، الشیعة‌ فی‌ مصر من‌ الاما‌م‌ علی‌ حتی‌ الاما‌م‌ الخمینی;‌، قاهره: مکتبة‌ مدبولی‌ الصغیر.
  41. هاشمی، محمد بن سعد بن منیع، 1408، الطبقات الکبرى، به‌تحقیقِ زیاد محمد منصور، المدینة المنورة: مکتبة العلوم و الحکم.
  42. هاشمی خویی، حبیب‌الله، 1392، تکمله منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، قم: انوار الهدی.
  43. هلالی، سلیم بن قیس، 1405، کتاب سلیم بن قیس هلالی، به‌تحقیقِ محمد انصارى زنجانى خوئینى، قم: الهادی.
  44. همدانی، حسن بن احمد بن یعقوب، 1989، صفة جزیرة العرب، به‌تحقیقِ محمد بن علی الاکوع، بغداد: دار الشئون الثقافة العامة.
  45. یعقوبی، احمد بن محمد، 1373، تاریخ الیعقوبی، قم: افست.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار